آیا داروهای محرک مورد استفاده در درمان اختلال بیشفعالی و نقص توجه منجر به اعتیاد میشوند؟
خطر وابستگی به مواد به خودی خود در اختلال بیشفعالی و نقص توجه بالاست!
کودکان و بالغین مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه در معرض خطر ابتلا به سوء مصرف مواد هستند. دلایل مطرح در این زمینه عبارتند از رفتارهای تکانشگرانه و استقبال از خطر، وجود اختلالات همراه مانند اختلال سلوک (که با رفتارهای قانونشکنانه همراه است) و افسردگی، عوامل خطر روانی-اجتماعی مانند اخراج از مدرسه به علت بیماری، مواجهه با داروهای غیرقانونی در سنین پایین تر و خود درمانی علایم اختلال بیشفعالی و نقص توجه.
شباهت مکانیسم های عصب شناختی داروهای محرک با برخی از مواد و نتایج برخی از مطالعات حیوانی منشأ اصلی نگرانی است.
نگرانیهایی در مورد احتمال ایجاد اختلالات وابستگی به مواد به دنبال مصرف داروهای محرک (مانند متیل فنیدیت یا همان ریتالین) در درمان اختلال بیشفعالی و نقصتوجه وجود دارد. عمده این نگرانی از مطالعاتی که بر روی حیوانات انجام شده منشأ میگیرد.
در بررسیهای انسانی نتایجی کاملا متفاوت دیده میشود.
در یک بررسی روی 2993887 نوجوان و بالغ که تحت درمان با داروهای محرک بودند احتمال بروز وابستگی به مواد، 31 درصد در خانمها و 35 درصد درآقایان کاهش یافتهاست. محققین برای اطمینان از اینکه مصرف داروهای بیشفعالی منجر به کاهش میزان وابستگی به مواد شده است از روش کنترل منفی استفاده کردهاند. بدین ترتیب که متوجه شدند استفاده از داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (به عنوان گروه کنترل منفی) تأثیری در کاهش میزان وابستگی به مواد ندارد.
یک مطالعه سوئدی روی 26249 مرد و 12504 زن مبتلا به بیشفعالی و نقصتوجه مشخص کرد که میزان جرم و مشکلات سلامت مربوط به مصرف مواد کم شدهاست. در این مطالعه کاهشی 31 درصدی مشاهده شد. بعلاوه مشخص گردید که با افزایش طول درمان ریسک وابستگی به مواد کاهش مییابد.
متاآنالیزها چه میگویند؟
این مطالعات اپیدمیولوژیک بزرگ با مطالعات متاآنالیز همسو هستند. یک متاآنالیز که در سال 2003 انجام شد با مقایسه 674 بیمار درمان شده با 360 بیمار درمان نشده کاهش 1.9 برابری را در ریسک سوء مصرف مواد نشان داد. این مطالعات نشان دادند که اثر محافظتی در نوجوانان بیشتر از بالغین است. این مطلب اهمیت درمان زودرس را نشان میدهد. مطالعه دیگری پس از 4 سال پیگیری به همین نتایج دست یافت.
نتیجه:
بنابر این شواهد قوی و هماهنگی در مطالعات مختلف وجود دارد که نشان می دهد نتنها مصرف داروهای محرک در درمان اختلال بیشفعالی و نقص توجه منجر به افزایش ریسک اعتیاد نمی شود بلکه باعث کاهش خطر اعتیاد، برخی جرائم، سوانح رانندگی و حتی برخی اختلالات مانند افسردگی و خودکشی خواهد شد.
هشدار:
البته باید توجه داشت که این کاهش ریسک مربوط به بیماران مبتلا به اختلال بیشفعالی و نقص توجه است و کسانی که بدون داشتن این اختلال اقدام به مصرف خودسرانه این داروها میکنند مشمول این نتایج نیستند.