اختلال بیش فعالی و کم توجهی

اختلال بیش فعالی و کم توجهی (ADHD) شایعترین اختلال رفتاری در کودکی است. شیوع کلی آن در سراسر دنیا حدود 29/5 درصد است. شیوع آن در ایران تا حدود 12 درصد گزارش شده است. بر اساس تعریف این اختلال یک وضعیت رفتاری و عصبی شناختی است که با اختلالات حرکات بزرگ ، بی‌توجهی و تکانشگری که با سطح رشد و نمو نامتناسب است خود را نشان می دهد.
ADHD با مصاحبه و اخذ شرح حال از والدین و حداقل یک فرد بزرگسال دیگر مانند آموزگار یا مربی تشخیص داده می شود.

سبب شناسی

اگر چه سبب شناسی ADHD هنوز دقیقاً مشخص نشده، یافته های روز افزونی در دسترس است که علت این بیماری اختلال عملکردی و آناتومیک در کورتکس فرونتال و بخش هایی از بازال گانگلیا و مدارهای کورتیکو- بازال گانگلیا و تالاموکورتیکال است. این مناطق مسئول تنظیم توجه، برنامه ریزی برای رفتارهای حرکتی پیچیده و پاسخ آموخته شده به تقویت هستند.

ژنتیک

مطالعات ژنتیکی نشان داده است که عوامل ژنتیکی در بروز ADHD نقش مهمی ایفا می‌کنند. اگر یکی از والدین به ADHD مبتلا باشند احتمال ابتلای فرزندان آنها 50 درصد است. دانشمندان پیشنهاد کرده اند که در بروز علایم ADHD احتمالاً چند ژن دخالت دارند و هر کدام تأثیر اندکی می‌گذارند. احتمال بروز ADHD در اقوام درجه اول کودکان مبتلا به این اختلال، 20 تا 25 درصد است در حالیکه در خویشاوندان گروه کنترل 4 تا 5 درصد است. چندین فرضیه در مورد چگونگی توارث ارائه شده است. با توجه به بیشتر بودن تعداد مبتلایان پسر، انتقال وابسته به x مطرح شده‌است. در برخی دیگر از مطالعات، بر نقش ژنهای متعدد تاکید شده است. اما با توجه به محدودیت در تعداد نمونه های این مطالعات، اثبات این امر ممکن نیست.

عوامل محیطی

ارتباط میان تماس فراوان با سرب در دوران کودکی و سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری با ADHD مشخص شده است. بخصوص در کودکانی که با هر دو عامل تماس داشته‌اند.

نشانه های بالینی

بیش فعالی:

افزایش فعالیت در هر موقعیتی وجود دارد. این افزایش فعالیت متناسب با موقعیت و آنچه ایجاب می‌کند تغییر نمی‌کند. بنابراین کودکان بیش فعال به نسبت کودکان گروه کنترل در کلاس درس بیشتر و در حیاط مدرسه کمتر فعال هستند. میزان فعالیت هنگام خواب هم افزایش می یابد.

مشکلات توجه:

معمولاً وقتی کودک یا نوجوان مبتلا به ADHD مجبور است در شرایط همراه با کمبود پاداش و انگیزۀ خارجی بنشیند و کاری را انجام دهد که مستلزم تکرار است، نشانه های اختلال در توجه آشکار می شود.

تکانشگری:

تکانشگری زمانی آشکار می شود که کودک دست به فعالیت خطرناک می زند، در کلاس داد می زند و یا مزاحم بازی یا فعالیت و یا مکالمه دیگران می شود. این رفتار ممکن است منجر به بروز مشکلاتی میان کودک، والدین، آموزگاران و یا سایر کودکان شود مانند درگیری فیزیکی و کلامی. کودک وقت کافی صرف درک سوال نمی‌کند و اغلب از درون تحت فشار است تا به‌سرعت و بدون تفکر پاسخ دهد.

رفتاری:

کودکان دچار ADHD اغلب پشتکار ندارند. آنها از بازی های تعاملی با همسالان خود خسته می شوند و پیش از پایان بازی آن را ترک می کنند. اگر نتیجه گیری به تأخیر بیافتد حوصلۀ آنها سر می رود. عملکرد آنها در انجام تکالیف متغیر است و این ممکن است بر اعتماد به نفس آنها تأثیر بگذارد.

شناختی:

کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD اغلب در مدیریت زمان مشکل دارند و بطور ذاتی نمی توانند برای وظایف خود برنامه ریزی کنند. مثلاٌ نمی توانند در صف بایستند یا برای انجام یک کار برنامه ریزی زمانی کنند. وقتی بیرون از خانه با بچه ها بازی می کنند نمی دانند کی باید به خانه برگردند.

نقص در مهار رفتاری و عملکرد اجرایی :

نقص در مهار رفتاری احتمالاً منجر به اختلال در انگیزه، برانگیختگی، اختلال در صبر و حوصله برای دریافت نتیجه، اختلال درحافظه عملکردی و تنظیم عاطفه می شود. اختلال در این حیطه‌ها بنظر می رسد که موجب اختلال در عملکرد اجرایی و مانع از انجام رفتارهای هدفمند می شود. عملکرد تحصیلی بیشتر تحت تأثیر عملکرد تکانشی ناشی از عدم وجود مهار قرار می گیرد. و عملکرد اجرایی ضعیف در آن تأثیر کمتری دارد.

عاطفی:

ADHD اغلب با بد تنظیمی عاطفه همراه است و منجر به عصبانیت های آنی و ناپایداری خلق و واکنش پذیری می‌شود. خلق این افراد ممکن است بدون دلیل روشنی به‌شدت تغییر کند. این بیماران اغلب واکنش دیگران و پیامدهای عملکرد خود را بخوبی درک نمی کنند.

اجتماعی:

افراد مبتلا به ADHD، ممکن است نتوانند نشانه های اجتماعی غیر کلامی را بخوبی درک کنند و درنتیجه واکنشی نامناسب داشته باشند. معمولاً همسالان، این افراد را فضول، رئیس‌مآب و بی تفاوت نسبت به نیازهای دیگران می دانند. آنها نمی توانند با کودکان دیگر همکاری کنند و یا از قوانین بازی پیروی کنند. واکنش آنها در برابراستیصال در موقعیت های اجتماعی اغلب سبب درگیری های فیزیکی و کلامی می شود و همین امر عاملی قوی برای طرد شدن آنها از سوی همسالان است که بنوبۀ خود بعنوان شاخص منفی مهمی در زمینۀ رشد بویژه در نوجوانی تلقی می‌شود.

سیر بیماری و پیش آگهی

تشخیص ADHD اغلب در مقطع ابتدایی (اول تا ششم ابتدایی) داده می شود. این مقطع زمانی است که کودک باید جهت آموزش، مدت زمانی را بی حرکت یک جا بنشیند. در اوایل نوجوانی علایم ADHD تابلو خاصی به خود می گیرند و بیش فعالی حرکتی کاهش پیدا می کند ولی احساس درونی بی قراری باقی می ماند. کودکان مبتلا به ADHD در خطر افت تحصیلی و رانده شدن از گروههای همسالان هستند، در حالی که نوجوانان مبتلا به ADHD که درمان نشده اند در برابرِ همسالانِ بدون بیماری اعصاب و روان در معرض خطرات بیشتری شامل مصرف 3 برابر بیشتر مواد، مشکلات قانونی، ریسک بالاتر تصادفات رانندگی قرار دارند. تقریباً 60 درصد کسانی که در کودکی به ADHD مبتلا می شوند در بزرگسالی نیز از این بیماری رنج می برند و تخمین زده می شود شیوع آن در بزرگسالی 4 درصد می باشد. کودکان مبتلا به ADHD عملکرد ضعیف تری نسبت به کودکان نرمال داشتند. کودکان مبتلا به ADHD از مشکلات متعددی از جمله اختلالات یادگیری و حرکتی رنج می برند.